معرفی رشته هوشبری (علوم تجربی)

نويسنده : مسعود کاشانی | تاريخ : یک شنبه 11 ارديبهشت 1390برچسب:,

| نوع مطلب : <-CategoryName-> |

علم بی هوشی، علمی جوان است که قدمت آن به حدود ۱۶۰ سال می رسد؛ هرچند دانشمندان و محققان بسیاری، قبل از این زمان، مقدمات و علوم پایه ارزشمندی را فراهم آوردند تا بر پایه آنها علم و هنر بی هوشی بنا گردد....

نقطه شروع بی هوشی را می توان به نمایش اثر «اتر» توسط مورتن در سال ۱۸۴۶ میلادی نسبت داد. البته نظرات درباره اینکه چه کسی بی هوشی استنشاقی را ابداع کرده، متفاوت است. در سال ۱۸۴۴ یعنی دو سال قبل از آنکه ویلیام مورتن، اثر هوشبری گاز «اتر» را به نمایش عمومی بگذارد، آقای گاردنر کولتن اثرات بی دردی گاز N۲O را به نمایش گذاشته بود. در همان سال (۱۸۴۴) نیز معلم مورتن، یعنی هوراس ولز با گاز N۲O به کشیدن دندان بیماران خود پرداخت و تجربه موفقیت آمیزی را کسب کرد. ولی ویلیام مورتن، کسی است که با پیشنهاد چارلز جکسون شیمی دان، در یک نمایش عمومی در بیمارستان ماساچوست دانشکده هاروارد در تاریخ ۱۶ اکتبر ۱۸۴۶ اثرات معجزه آسای هوشبری «اتر» را در معرض دید همگان قرار داد و از همان سال تغییری واقعی در شیوه بی هوشی بیماران مطرح گردید. نام «Anesthesio» که شاید مفهومی پیچیده تر و گسترده تر از معادل فارسی آن یعنی «بی هوشی» را دربرداشته باشد، توسط اولیور هولمز به مورتن پیشنهاد شد و از همان زمان به کار رفت.


● رد پای بیهوشی در شاهنامه

لازم به ذکر است که در کتاب شاهنامه فردوسی، به داستان تولد قهرمان ملی ایران، رستم، به طریق «رستم زاد» (که سال ها بعد این روش به نام «سزارین» شهرت یافت) اشاره شده است. در آن زمان پزشکان ایران زمین می دانستند که با خورانیدن داروی بی هوشی، رودابه همسر زال را مست و مدهوش کنند و آن گاه دست به کار تولد رستم شوند: «بیاورد یک خنجر آبگون/ یکی مرد بینادل پرفسون/ شکافید بی رنج، پهلوی ماه/ بتابید مر بچه را سر ز راه/ چنان بی گزندش برون آورید/ که کس در جهان این شگفتی ندید» در داستان بیژن و منیژه نیز به فرآیند «هوشبری» اشاره شده است: «بفرمود تا داروی هوش بر/ پرستنده آمیخت با نوش بر»

بعد از گاز اتربعد از گاز اتر، هوشبرهای استنشاقی سیر تکاملی سریعی را طی کردند. در این سیر، گازهای دیگری نیز برای مدت قابل ملاحظه ای وارد عرصه بالینی گردیدند از جمله کلروفرم، سیکلوپروپان، تری کلرواتیلن و ... که به دلیل مشکلات پیش آمده جای خود را به گازهای مناسب تر دادند. از حدود سال ۱۹۵۰ ساخت گازهای جدید هوشبر (حاوی مولکول فلور) آغاز گردید که تا به امروز نیز ادامه دارد و شاهد پیشرفت های روزافزون در صنعت تولید این نوع هوشبرها هستیم. از جمله مضرات این دسته جدید گازهای هوشبر، احتمال ایجاد زردی (هپاتیت) و صدمه کبد بود که با تولید گازهای جدیدتر این خطر نیز به حداقل رسیده است.

در بی هوشی نوین، گازهای هوشبر بخشی از داروهایی هستند که یک متخصص بی هوشی از آنها بهره می گیرد. انواع داروهای وریدی از جمله داروهای مخدر، خواب آور، شل کننده عضلانی، محرک های قلبی عروقی، ضداضطراب ... به صورت روزمره توسط متخصصان بی هوشی به کار می رود که هر کدام تاریخچه مربوط به خود را دارد. طبق شواهد موجود به نظر می رسد قرن ها قبل، برای انجام اعمال جراحی از شیوه های مختلفی برای از بین بردن درد در بیماران استفاده می کردند. به نظر می رسد «تریاک» اولین دارویی بوده است که در این راستا مورد استفاده قرار گرفته است. امروزه نیز از این ترکیبات صناعی و نیمه صناعی آن برای کاهش درد بیماران استفاده می گردد. با کشف خوا ب آورها از جمله «باربیتورات»ها در سال ۱۸۹۶ بی هوشی وارد مرحله جدیدی شد. از سال ۱۹۳۴ خواب آور فوق سریع «تیونپتال سدیم» کشف و وارد عرصه بالین شد. این دارو که در عرض ۱۳ ثانیه (زمان یک دوره گردش خون از بازو به مغز) بیمار را به خواب می برد، به طور روزمره ای در شروع بی هوشی به کار می رود.


● تولد تخصص بی هوشی

تخصص بی هوشی که توسط دکتر جان اسنو در حدود سال ۱۸۵۰ به عنوان یک تخصص در عرصه علم طب مطرح گردید، توانست به بسیاری از رویاهای بشر از جمله جراحی های طولانی و بزرگ مثل جراحی قفسه سینه و قلب جامه عمل بپوشاند. این تخصص نه تنها به داروهای گوناگون، جهت هوشبری بیمار بسنده نکرده است، بلکه با گسترش سریع خود، وادی های گسترده تری را نیز دربرگرفته است. از جمله این عرصه ها می توان به اختراع دستگاه های جدید تنفسی، پایش های گوناگون که در بخش های مراقبت های ویژه صورت می پذیرد و یا روش های مختلف که برای بی حسی های موضعی، منطقه ای و یا کاهش دردهای حاد و مزمن استفاده می شود، اشاره کرد. اثر بی حسی موضعی برخی داروها از جمله کوکایین از حدود سال ۱۸۸۰ در بالین به کار رفته است. از این زمان پزشکان به صورت گسترده تری از مواد بی حسی موضعی در بلوک اعصاب محیطی، بلوک در سطح نخاع و خارج نخاع استفاده کردند. این فرآیند امروزه آنچنان گسترش یافته است که دانش پژوهان علم بی هوشی به صورت «فوق تخصصی» در رشته «تسکین درد» به ادامه تحصیل می پردازند تا با شناسایی بهتر راه های انتقال و تجزیه تحلیل فرآیند درد به بیماران دچار دردهای حاد و مزمن و صعب العلاج از جمله دردهای سرطانی کمک کنند.

با ابداع روش لوله گذاری داخل نای و تنفس دستی با فشار مثبت به وسیله کیسه آمبو که هر ۸ ساعت به وسیله یک دانشجوی پزشکی در دانشگاه کپنهاک صورت گرفت، میزان مرگ و میر از ۹۰ درصد به ۲۰ درصد کاهش یافت. این روش، در حقیقت پایه اولین واحد مراقبت های ویژه و بحرانی را در دنیا بنا نهاد. از آن پس دستگاه های تنفس مصنوعی که با روش فشار مثبت کار می کنند، با پیشرفت های روزافزونی وارد عرصه طب شدند و در بخش مراقبت های ویژه، بخش های تنفسی و حمل و نقل بیماران به کار رفت. متخصصان بی هوشی و تعدادی از همکاران سایر تخصص ها از جمله متخصصان ریه، که تمایل دارند به خدمت رسانی و درمان بیماران دچار وضعیت بحرانی بپردازند، با مطالعه جزییات تهویه و دستگاه های تنفسی مصنوعی و اندازه گیری و پایش کمی و کیفی عملکرد دستگاه گردش خون می توانند به اخذ درجه فوق تخصصی در رشته «مراقبت های ویژه» نایل آیند. به علاوه باید دانست که رشته بی هوشی با پیشرفت روزافزون خود، به دلیل تخصصی شدن مطالعات علمی در هر یک از زیرشاخه های آن، دارای فوق تخصص های گوناگونی از جمله: مراقبت های ویژه، تسکین درد مزمن و حاد، بی هوشی در جراحی قلب، بی هوشی در جراحی اعصاب، بی هوشی در جراحی اطفال و بی هوشی در جراحی زنان و زایمان شده است تا متخصصان در این علم بتوانند به ارایه خدمات در سطح عالی تر بپردازند

نويسنده : مسعود کاشانی | تاريخ : یک شنبه 11 ارديبهشت 1390برچسب:,

| نوع مطلب : <-CategoryName-> |

مقاله پزشکی علم هوشبری(بیهوشی)/ تخصصی هوشیار در نجات جان بیماران

علم هوشبری(بیهوشی)/ تخصصی هوشیار در نجات جان بیماران

160سال قبل وقتی جان مورتون بیمارش را با تکه پارچه آغشته به اتر، از دردهای جانکاه اعمال جراحی آسوده کرد نخستین مبنا و پایه علمی و رسمی ورود این علم به عرصه دانش پزشکی و سلامت بود.

زیرا پیش از آن هم این بحث نه به صورت علمی که به طور غیر رسمی مطرح بود و حتی سابقه آن به اساطیر و تاریخ می‌رسد چنانکه رد پای دانش بیهوشی را در اشعار و داستانهای افسانه‌ای که دور از واقعیتهای جامعه هم نیست می‌یابیم.

البته امروز همچنان الکل در مواردی به‌صورت تزریق داخل وریدی(سرم الکلی) در بیهوشی کاربرد دارد.

در واقع بیهوشی یا صحیح تر آن همان هوشبری سابقه‌ای دیرینه دارد، در قرون وسطی با کشف تریاک و بعدها با استخراج مرفین (از مرفوس رب‌النوع خواب گرفته شده)، پزشکان در اعمال جراحی برای کاهش درد و یا بی‌حسی و بیهوشی بیمار به سمت استفاده از آن رفتند.

آن روزها این مواد چنان جا افتاده بود که به گفته یکی از پزشکان قرون وسطی به نام "، Sidenheimاگر تریاک و فراورده‌های آن از پزشکی حذف می‌شد دارویی در پزشکی نمی‌ماند".

اما اینها انواع ابتدایی و شاید غیر رسمی و تاریخی از آنچه که امروز به عنوان تخصص بیهوشی مطرح است و نقش محوری در اعمال جراحی و ارتقای کیفیت زندگی بیمار دارد می‌باشد.

شاید نخستین باری که به طور رسمی فرآیند بیهوشی بر روی یک بیمار انجام شد 160سال قبل حوالی سال 1846بود که ویلیام مورتون با استفاده از اتر و به صورت استنشاقی بیمار خود را برای جراحی بیهوش کرد.

در فاصله این 160سال رشته بیهوشی که امروز روشهای متنوعی دارد می‌توان یکی از تخصصهایی دانست که سرعت تحول آن در میان شاخه‌های مختلف علوم پزشکی بسیار زیاد و در رده همان چند رشته اول قرار می‌گیرد.

اهمیت و تحولات این رشته به حدی است که اگر روزگاری خود پزشک ، پرستار ، بهیار ، مستخدم و هر کس دیگر انجام می‌شد ،امروز انجام این امر جز با حضور فردی متخصص ،دانش آموخته و در واقع متخصصی هوشیار و دستگاهها و ابزار بسیار پیچیده و حساس با ضرایب دقت بسیار بالا ممکن نیست که غیر آن جان بیمار به خطر می‌افتد.

آن روزها مریض را با چکاندن قطره قطره اتر بیهوش می‌کردند در حالی که دست و پای بیمار را در بند و زنجیر کرده و به چارمیخ می‌کشیدند تا مبادا در حین عمل دارو بی‌اثر شده و بیمار تحرک داشته باشد.

این شرایط خود موجب ترس شدید از عمل جراحی در میان مردم شد چنانکه بیمار با ورود به اتاق عمل به قول خودمان "اشهدش" را می‌خواند و هنوز هم اثار آن ترس را در جامعه می‌توان دید.

حال آنکه این روزها زمان دقیق بی‌هوشی بیمار هم با دادن دوز مشخصی از دارو تعیین می‌شود و جزیی‌ترین اعمال حیاتی بیمار در حین عمل با دستگاههای حساس و دقیق روز اندازه‌گیری و کنترل می‌شود.

شاید که نه، به طور قطعی یکی از مهمترین عللی که موجب این رشد سریع در این رشته شده، تاثیر شگرف دانش هوشبری بر روی نجات انسانها و نیز کیفیت زندگی انسان در این مدت کوتاه بوده است.

بسیاری معتقدند : باید پزشکان هوشبری را" "Rescue Physiciansیعنی نجات‌دهندگان جان انسانها نام نهاد و به راستی که رشته بیهوشی ضمن حفظ حیات بیمار، ارتقای کیفیت زندگی او را نیز در پی دارد.

در واقع بر این مبنا تردیدی نیست که این رشته با همان سرعتی که تا کنون پیش آمده است در سالهای آینده نیز به پیش خواهد رفت.
امروز دامنه عملکرد بیهوشی،بسیار فراتر از اتاق عمل و جراحی می‌باشد چنانکه امروز در نخستین و اصلی‌ترین نگاه، مراقبتهای پیش از عمل توسط متخصص بیهوشی از اولویت برخوردار است.
چنانکه بورد بیهوشی آمریکا در آخرین تعریف خود از رشته بیهوشی وظایف اصلی آن را ارزیابی، مشاوره و آماده‌سازی بیمار برای انجام بیهوشی، رهایی بخشیدن بیمار از درد ،پیشگیری از آن هنگام فرآیندهای تشخیصی درمانی ، جراحی ، پیش و پس از آن عنوان می‌کند.

پایش و ثابت نگهداشتن فیزیولوژی طبیعی بدن در حین عمل جراحی،مدیریت بیماران بحرانی،تشخیص و درمان دردهای حاد و مزمن و سرطانی،مدیریت بالینی و آموزش احیا قلبی، ریوی،ارزیابی عملکرد تنفسی و اجرای درمانهای تنفسی هدایت تحقیقات بالینی، نظارت آموزش از دیگر وظایف متخصصین بیهوشی است.

همچنین ارزیابی عملکرد پرسنل پزشکی ، پیراپزشکی حین انجام مراقبتهای جراحی، مشارکت در مدیریت نظامهای مشاوره دانشکده‌های پزشکی هم از دیگر مواردی است که در این تعریف برای متخصص بیهوشی عنوان شده است.

در این میان کارشناسان این حوزه معتقدند مهمترین حوزه‌هایی که رشته بیهوشی هم اینک در آنها به فعالیت می‌پردازد،ارزیابی قبل از عمل بیماران و غربالگری آنهاطی دوره قبل از عمل جراحی است که نه تنها مشکلات زمینه‌ای بیمار را در مسیر انجام جراحی و تحمل بیهوشی آشکار می‌کند که موجب می‌شود آموزش بیمار در برطرف کردن درد پس از عمل به خوبی انجام شود.

چنانکه رییس انجمن بیهوشی خراسان رضوی معتقد است : این امر موجب می‌شود از سویی مشکلاتی که بیمار به طور زمینه‌ای داشته کشف شود و برای درمان آنها طی زندگی روزمره بیمار نیز اقدامات مرتبط با آنها صورت پذیرد.

دکتر محمد عاشوری افزود:ارزیابی قبل از عمل همواره با کاهش مخارج درمان بیماران و بهبود پیامدهای بالینی آنها همراه می‌شود در عین آنکه میزان لغو شدن اعمال جراحی را نیز کاهش داده و رضایت بیشتر بیماران موجب می‌شود.

با همه اینها ،اتاق عمل همچنان مهمترین عرصه‌فعالیت متخصصان بیهوشی است.

به گفته دکتر عاشوری در این میان نقش متخصص بیهوشی در اتاق عمل ، فقط بیهوش کردن بیماران نیست که مدیریت اتاق عمل و بیماران هم از حیطه‌هایی است که حضور متخصص بیهوشی در آن عامل ارتقا کیفیت شان می‌شود.

وی با بیان اینکه امروز اعمال جراحی به مرور از اتاق عمل به سمت و سوی اعمال جراحی سرپایی پیش می‌رود گفت : از جمله علل اصلی و مهم بروز این امر در کنار تغییرات ساختاری اقتصاد، نظام سلامت و تکنولوژی نوین ، داروهای نوین بیهوشی است که باعث ارتقای سریع و سپس بهبود سریع می‌شود.

او پیدایش روشهای جدید بیهوشی که حالت تهاجمی بسیار کمتری دارند و در نهایت درخواستهای بیماران را از دیگر علل می‌داند با این همه معتقد است :
آنچه بیش از همه رویکرد جراحی سرپایی را حفظ کرده چیزی جز کاربرد روشهای بیهوشی سالم و مطمئن نبوده است.

دکتر هاشم راد هم یکی دیگر از متخصصان بیهوشی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد هم انجام بیهوشی خارج از اتاق عمل که طی سالهای اخیر بیش از هر زمان انجام می‌شود و روند آن رو به افزایش است چون ،IVFدرمان الکتروشوک ، کاردیوورژن ، مراکز ، MRIمراکز نورو رادیولوژی اینترنشنال‌و مانند آن از دیگر حوزه‌های کاری متخصصان بیهوشی دانست.

وی PACUرا از بخشهای کاری متخصصان بیهوشی عنوان کرد که تا کنون در بسیاری مراکز مظلوم واقع شده است.

او نقش این بخش را بسیار مهم خواند و گفت:وجود این بخش موجب می‌شود بسیاری از بیماران پس از اتمام عمل جراحی و بستری موقت چند ساعته در PACU نیازی به ICUنداشته باشند.

اما به اعتقاد وی ، برای داشتن بخش PASUمطلوبی باید آن را به عنوان یک بخش مستقل بپذیریم و از پزشک مسوول برخوردار شده و در نهایت با برخورداری از پرسنل و افراد ذی صلاح و آموزش دیده، این بخش ، دارای استانداردهای مخصوص به خود باشد.

دکتر راد در ادامه افزود : علاوه بر اینها متخصصان بیهوشی در بخشهای ویژه مهارت خاصی در زمینه مراقبت از راه هوایی و تنفس مکانیکی دارند.

او اظهار داشت :علاوه بر آن، حمایت از عملکرد سیستم قلب و عروق ، تغذیه ، درمان عفونت، درمان آب الکترولیت،انجام فرآیندهای تشخیصی، پایش‌های تهاجمی و مانند آن از زمینه‌هایی است که در عمل ثابت شده بیش از همه توسط متخصص بیهوشی بخش مراقبتهای ویژه به خوبی مدیریت می‌شود.

به اعتقاد وی، در واقع با روند رو به رشد جراحی‌های سرپایی و نیاز تعداد بیشتری از بیماران بستری به مراقبتهای ویژه این قبیل بخشها طی سالهای آینده در بیمارستانها گسترش خواهد یافت و از طرفی باید به این بخش در درمان بیمار توجه ویژه‌ای هم شود.

وی درمان درد را از دیگر زمینه‌هایی ذکر کرد که امروز تعداد زیادی از متخصصان بیهوشی در جهان به آن مشغول هستند.

در حقیقت نقش متخصص بیهوشی در درمان دردهای حاد، مزمن و سندرم‌های درد مزمن و در نهایت دردهای ناشی از سرطان آنقدر مهم است که هر جا در این زمینه قدمی برداشته شده نقش مستقیم متخصصان بیهوشی در آن بروز و ظهور دارد.

به اعتقاد کارشناسان در حقیقت درمان درد، علاوه بر اینکه موجب می‌شود اثرات ناخواسته فیزیولوژیک و پاتوبیولوژیک آن از بین برود سبب می‌شود کیفیت زندگی که یکی از مهمترین معیارها در سنجش میزان رضایتمندی بیماران است ارتقا یابد.

در واقع نقش و محوریت این دانش و تخصص در علم پزشکی به حدی است که بسیاری توسعه این علم به ویژه جراحی را مدیون توسعه هوشبری می‌دانند و هیچ کس هم نمی‌تواند منکر توانمندی این رشته شده و نقش مهم متخصصان بیهوشی را در نظام سلامت کشور نادیده بگیرد.
 

نويسنده : مسعود کاشانی | تاريخ : یک شنبه 11 ارديبهشت 1390برچسب:,

| نوع مطلب : <-CategoryName-> |

هوشبری

دیباچه: هدف تربیت افراد کارآمدی است که بتوانند در گروه‌های سه یا چهار نفره به عنوان دستیار یک متخصص بیهوشی، در یک بخش هوشبری انجام وظیفه کنند. دروس این رشته به صورت نظری، عملی و کارآموزی در عرصه است. فارغ‌التحصیلان هوشبری توانایی شناسایی دستگاه‌های اندازه‌گیری گازهای خون و سایر وسایل آزمایشگاهی مربوط به رشته بیهوشی و تنظیم و کاربرد آنها، شناسایی دستگاه‌های مختلف بیهوشی در اتاق عمل و استریلیزاسیون آنها، بیهوش ساختن بیمار زیر نظر متخصص و مراقبت‌های قلبی و تنفسی و بیدار کردن او در پایان عمل، دردشناسی، احیای قلبی، ریوی، و انجام دادن بی‌حسّی‌های ناحیه‌ای و غیره در موارد کلینیکی پرستاری به روش علمی و مراقبت از بیماران بدحال را دارند.
درس‌های این رشته در طول تحصیل :
دروس اصلی و تخصصی :
روش بیهوشی، تشریح‌(آناتومی)، فیزیولوژی، میکروب‌شناسی و استریلیزاسیون،‌ اصول پرستاری، رفتار در اتاق عمل، فیزیک،‌ داروشناسی(فارماکولوژی)، اصطلاحات عمومی پزشکی و اختصاصی بیهوشی، کارآموزی، معرفی بیمار، بیماری‌شناسی، کمک‌های اولیه و روش احیاء قلبی ریوی، داروشناسی اختصاصی، اصول مراقبت‌های ویژه، کارآموزی در عرصه

نويسنده : مسعود کاشانی | تاريخ : یک شنبه 11 ارديبهشت 1390برچسب:,

| نوع مطلب : <-CategoryName-> |